Πολιτικός αναλφαβητισμός

Άραγε που οφείλεται ο πολιτικός αναλφαβητισμός στον οποίο τελεί η συντριπτική πλειοψηφία των συμπολιτών μας; Τι μεσολάβησε ώστε οι Έλληνες, που πρώτοι ανακάλυψαν έννοιες όπως η Δημοκρατία, η Αξιοκρατία, η Λογική και ο Διάλογος, να γίνουν από κήνσορες της Χειραφέτησης ουραγοί της;

Ο Πλάτωνας στην "Πολιτεία" του είπε ότι "όταν οι φιλόσοφοι βασιλέψουν και οι βασιλιάδες φιλοσοφήσουν, μόνο τότε θα ευημερήσουν οι λαοί". Σύμφωνα με τον Πλάτωνα λοιπόν, στην Καλλίπολη ο φιλόσοφος είναι ο μόνος που μπορεί να καθοδηγήσει σωστά τον λαό. Αργότερα κατά την Αναγέννηση ο Μακιαβέλι αποδίδει στον Ηγεμόνα την αυθεντία επί παντώς και τη βούληση να εφαρμόζει στους άλλους ό,τι αποφασίζει. Ο Βολταίρος ήταν αυτός που εισήγαγε τον όρο πεφωτισμένη δεσποτεία, που χαρακτηρίζει τον τρόπο με τον οποίο κυβερνούσαν ορισμένοι ηγεμόνες της εποχής του επηρεασμένοι από τα διδάγματα του Διαφωτισμού.

Η Πλατωνική θεώρηση περί ηγεσίας έχει ευδιάκριτα στίγματα στο έργο πολλών μεταγενέστερων φιλοσόφων και κοινωνιολόγων. Ακόμα περισσότερο, μπορούμε να πούμε ότι με το έργο του ο Πλάτωνας ακούσια προετοίμασε τρόπον τινά το έδαφος για τον εκχριστιανισμό του Ελληνιστικού κόσμου, παρέχοντας τα βασικά εφόδια: την παραδοχή ότι ο λαός δεν κατέχει την αληθινή γνώση, την σημασία της φιλοσοφίας για την ευτυχία και την ανάγκη ενός καθοδηγητή για το ταξίδι προς το φως, προς την ιδανική κοινωνία του Χριστιανισμού, τον επί της γης Παράδεισο.

Ο Πλάτωνας χρησιμοποιήθηκε φανερά από τα όργανα του Χριστιανικού προσυλητισμού. Το μοντέλο του θεανθρώπου Χριστού-Βασιλιά-Φιλοσόφου ενισχυμένο από τη θεϊκή υπόσταση που του αποδόθηκε ως Υιού-Προφήτη-Σωτήρα, εναρμονίστηκε αμέσως με τον Σωκρατικό Θεό και το όραμα της Πλατωνικής Πολιτείας, προσαρμόστηκε στον Ελληνικό τρόπο σκέψης, πέτυχε να ριζώσει στον Ελληνιστικό κόσμο ο οποίος παρήκμαζε και αναζήτησε στο Χριστιανισμό μια πνευματική σανίδα σωτηρίας.

Η αρχή του Ενός εδραιώθηκε με τον Χριστιανισμό. Οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου ήταν ηγεμόνες του κράτους και της πίστης για εκατοντάδες χρόνια. Οι μεταγενέστερες μονοθεϊστικές θρησκείες όπως ο Ισλαμισμός στην ουσία αναπαρήγαγαν και εφάρμοσαν τις βασικές αρχές του Χριστιανισμού. Η χειραφέτηση του Ανθρώπου δεν εξυπηρετούσε τα σχέδια των ηγεμόνων και η θρησκεία λειτούργησε αποτρεπτικά. Ξανά χρησιμοποιώντας το έργο του Πλάτωνα για να παραπλανήσει, η θρησκεία αποδίδει στην αθανασία της ψυχής μεγαλύτερη αξία από την επίγεια ζωή. Αδιαφορώντας λοιπόν για την επίγεια ζωή και προσηλωμένοι στην σωτηρία της ψυχής, οι άνθρωποι παραχώρησαν στους ηγεμόνες τους το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης.

Απεμπολώντας αυτό το δικαίωμα, που είναι το βασικό χαρακτηριστικό της ελευθερίας, ουσιαστικά οι άνθρωποι έδεσαν πάνω τους τις ίδιες τους τις αλυσίδες. Ο Ελληνιστικός κόσμος ενώ ήταν έτοιμος για το μεγάλο βήμα μπροστά, αντ' αυτού πρώτος και συμπαρασύροντας όλους τους υπόλοιπους έκανε τεράστια βήματα πίσω. Το άμεσο αποτέλεσμα ήταν ο Μεσαίωνας, η μελανότερη σελίδα της Ανθρώπινης Ιστορίας, οι λεγόμενοι Σκοτεινοί Αιώνες όπου η ανθρωπότητα τυφλωμένη από τη θρησκευτική μισαλλοδοξία περιήλθε σε πνευματικό τέλμα και κοινωνικοπολιτική οπισθοδρόμηση.

Η ενός ανδρός αρχή δεν δύναται να λειτουργήσει προς όφελος των λαών. Όπως ο Καρλ Πόπερ επεσήμανε, η επιλεκτική και μονοσήμαντη ανάγνωση του Πλάτωνα οδήγησε σε ολοκληρωτικά καθεστώτα, καθώς μόνο ως τέτοια μπορούν να εκληφθούν τα δεσποτικά και μοναρχικά καθεστώτα στην πλειοψηφία τους από το τέλος των Πελοποννησιακών πολέμων μέχρι τις μέρες μας με αποκορύφωμα τον Ναζισμό, τον Φασισμό και τον Υπαρκτό Σοσιαλισμό. Στην ουσία, οι Έλληνες ήταν αυτοί που ήδη από τον χρυσό αιώνα του Περικλή πρώτοι με τη χρήση της Λογικής και του Διαλόγου συμπέραναν έστω επιφανειακά ότι ο μόνος τρόπος για να ευτυχήσει ένας λαός είναι όταν έχει τις τύχες του στα χέρια του.

Η άμεση δημοκρατία απαιτεί την διαρκή ενασχόληση του ατόμου με τα δρώμενα της ομάδας με την οποία αλληλεπιδρά και συμβιώνει -δηλαδή την συμμετοχή του, σε ενεργητικό ρόλο και όχι παθητικό, γνωρίζοντας τα δικαιώματά του, εκφράζοντας προσωπική άποψη, προτείνοντας λύσεις στα προβλήματα. Αντίθετα, έχει επικρατήσει ο τύπος της δήθεν καλούμενης δημοκρατίας όπου ο πολίτης κατά κανόνα δεν συμμετέχει στα κοινά, αλλά ακόμα κι όταν συμμετέχει είτε επιδιώκει σε προσωπικά οφέλη είτε αντηχεί μηχανικά τις απόψεις κάποιου άλλου. Η δημαγωγία υπήρξε παραδοσιακά το κυρίαρχο μέσο για την διασπορά των αντιλήψεων της άρχουσας τάξης. Κι αν κάποτε η χειραγώγηση γινόταν word of mouth, πλέον με τη συμμετοχή των μονόδρομων διαύλων επικοινωνίας στη διαδικασία, ιδιαίτερα με την χρήση της τηλεόρασης, η δημαγωγία του απαίδευτου, κουρασμένου και διασπασμένου κοινού είναι πανεύκολη. Για να αποσπαστεί πνευματικά το κοινό (πλέον) από τα κοινά, πρώτοι οι Ρωμαίοι εισήγαγαν την έννοια του μαζικού θεάματος με τις μονομαχίες ανθρώπων και άγριων θηρίων στις αρένες, όπου είχαν ως μοναδικό στόχο, αντίθετα με το ελληνικό θέατρο που εκλέπτυζε και διαπαιδαγωγούσε, να αποχαυνώσουν και να παραδειγματίσουν δια του φόβου. Η πολιτική απάθεια κατασκευάζεται και συντηρείται μέσω της κοινωνίας του μαζικού θεάματος, με κύρια θέματα τη βία και το σεξ στην πλέον ευτελισμένη μορφή τους, την άνθιση της υποκουλτούρας και της υπερκατανάλωσης όπως έχει διακρίνει ο Γκι Ντεμπόρ. Ειδικά στην εποχή μας όπου η θρησκεία έχει χάσει μεγάλο μέρος της παλιάς της δύναμη, το θέαμα είναι ένα γερό δεκανίκι, άξιος συμπαραστάτης της ηγεμονίας.

Η απογοήτευση προς την πολιτική είναι ουσιαστικά απογοήτευση προς τον ίδιο μας τον εαυτό: έχουμε περιέλθει σε πνευματικό τέλμα, έχουμε περιορίσει τη δημιουργικότητά μας στο ελάχιστο που απαιτεί η εργασία μας και ξοδεύουμε το χρόνο μας άσκοπα σε αδιάφορες δραστηριότητες. Επειδή κανείς όμως δεν θέλει να στρέψει το δάχτυλο πάνω του, το στρέφει σε όλους τους άλλους. Σε διάφορες πολιτικές δημοσκοπήσεις βλέπουμε ότι καταλληλότερος για πρωθυπουργός, δηλαδή για σύγχρονος αυτοκράτορας αφού διατηρεί όλα τα βασικά χαρακτηριστικά, είναι συνήθως η επιλογή "κανένας από τους αναφερόμενους". Επιπροσθέτως να πω ότι ο καταλληλότερος είναι "κανένας". Κανένας. Εμείς όλοι σαν ένα. Μόνο εμείς έχουμε τη βούληση και τη δύναμη να δημιουργήσουμε και να ζήσουμε σε έναν ευτυχισμένο κόσμο.